Senaryo 101/4

Merhaba! Senaryo 101 başlığı altındaki yazılarıma sıkça sorulan "hangi senaryo kitaplarını tavsiye edersin? Senaryo yazmayı öğrenmek için nereden başlamalıyım?" sorularına derli toplu bir yanıt vererek devam etmek istedim. Senaryo 101 yazılarını boşladığım için affedin, malum, yaklaşık on aydır Poyraz Karayel ile meşguldüm, o yüzden ara biraz uzun oldu.

Senaryo zanaati, teorisi adına ne derseniz deyin önemli bir yanıyla kendi kendinizi geliştirmeniz gereken bir uğraş. Sinema okullarında birkaç ders ile geçiştirilen, öğreticilerin de ne yazık ki çağın çok gerisinde kalmış bilgi ve tekniklerde direttiği, sıkça da hikayecilik/yazarlık yeteneğinin yeterli olduğu sanrısıyla öğrenilerek kazanılamayacak bir beceri zannedilen bir alan. Bu yanılgıdan çıkıp ilerlemenin başlıca yolu da senaryo teorisine ve pratiğine dair kitapları okumak, bol bol senaryo incelemek ve film/dizi izlerken ekrana, perdeye bu pencereden bakmaya çalışmak diye düşünüyorum. Ancak hem biçem, hem içerik açısından çok öğretici bu kitaplar ve mevzubahis senaryo örnekleri ekseriyetle yabancı dil gerektiriyor. Sektörün hakimi ülkenin anadili, yazılan kitaplar ve senaryolarda da etkisini gösteriyor elbette. Dolayısıyla tavsiye edeceğim kitapların önemli bir bölümünün İngilizce olduğunu akılda tutmak gerek.

Senaryo Kitapları

Piyasadaki senaryo kitaplarını teorik ve pratik diye iki başlığa ayırmam mümkün. Teori yanı ağır basan kitaplar zanaatin kalbinden seslenir, hikaye kurulumundan sahne yazımına, karakter yaratımından çeşitli akış teorilerine kadar birçok alana değinirken pratiğe yönelik kitaplar işin öncesi ve sonrası (satış, pazarlama) yazı ritüelleri ve elbette anı ve özlü sözler gibi daha keyifli, daha sektörün içinden meselelerle de ilgilenir.

Sayacağım bazı kitaplar ise aslen senaryo kitabı olmamalarına rağmen hikaye anlatıcılığının ortak dilini teorileştirdiğinden senaryo yazarları için vazgeçilmez eserler. Ben mümkün oldukça bu eserlerinin hepsinin okunması taraftarıyım ancak bir önem sıralaması yapmam gerekirse teorik kitapları yani Liste I'i öncelemenizi tavsiye ederim. Liste II için "pratik" başlığındalar diyebiliriz.

Liste I

Aşağıdaki kitaplar hem hikayelerin modern bir senaryoya nasıl dönüştürüleceğini anlatıyor hem de bunu hangi sektörel çizgiler, biçemler içinde yapmak gerektiğini gösteriyorlar. Hepsi birbirinden faydalı diyebilirim.

• Yazarın Yolculuğu (Christopher Vogler)
• Öykü (Robert Mckee)
• Senaryo Yazımının Temelleri (Syd Field)
• Lew Hunter’s Screenwriting 434 (Lew Hunter)
• Kahramanın Sonsuz Yolculuğu (Joseph Campbell)
• Senaryo Anatomisi (John Truby)
• Piyes Yazma Sanatı (Lajos Egri)
• Senaryo Kitabı (Öktem Başol)
• Three Uses of the Knife (David Mamet)
• Screenwriter’s Bible (David Trottier)
• İleri Senaryo Yazma Teknikleri (Linda Seger)
• Oyun ve Senaryo Yazma Tekniği (Turgut Özakman)
• Freytag's Technique of the Drama: An Exposition of Dramatic Composition and Art (Gustav Freytag)

Teori yönü ağır basan bu kitapların yanı sıra yukarıda da belirttiğim gibi senaryodan daha geniş ve daha uzun bir geçmişe sahip alanları irdeleyen öğretici kitaplar da mevcut. Şunları kesinlikle tavsiye ederim:

• Poetika (Aristo)
• İnsan ve Sembolleri (Carl Jung)
• Dört Arketip (Carl Jung)
• Görme Biçimleri (John Berger)
• Mitolojinin Gücü (Joseph Campbell)
• Korku Sinemasının Psikanalizi (Tolga Tan Demirci)
• Senaryo Yazarları İçin Psikoloji (William Indrick)

Liste II

Bu kategoride yani sektörün içinden, pratik bilgiler ve anektodlarla bezeli kolay okunabilen kitaplar konusunda kaynak çok. Ancak çok ve çöp birbirine benzeyen iki kelime malum. Dikkatli olmanızı ve çok iyilerle çok kötülerin bir arada yer aldığı bu kategoride çöple vakit kaybetmemenizi öneririm. Bence faydalı olabilecek kitaplar şöyle:

• Save the Cat (Blake Snyder)
• Screenwriting: The Sequence Approach (Paul J. Gulino)
• Write to TV (Martie Cook)
• İyi Bir Senaryoyu Harika Hale Getirmek (Linda Seger)
• Senaryoda Unutulmaz Karakterler Yaratmak (Linda Seger)
• Senaryoda Alt Metin Yazmak (Linda Seger)
• Profesyonel Dizi Yazarlığı (Gülden Çakır)
• Adventures in the Screen Trade (William Goldman)

Listemizin sonuna gelirken umarım gözünüz korkmamıştır diyorum. Unutmamak gerek, bu kitapları okumak bir işi yapmanın önşartı değil. Zira bu kitaplar, başka senaryolar, kendi kendinize öğrenecekleriniz, atölyeler, dersler, okullar sizi yoktan bir senarist olarak yaratamazlar ancak şurası kesin ki daha iyi senaryo yazmanıza yardım edeceklerdir. Dolayısıyla yaptığınız işi en iyi şekilde öğrenmek ve yapmak istiyorsanız, bu kitaplar epey işinize yarayacak. Hem... Okumak güzeldir, öyle değil mi?

Bir sonraki Senaryo 101 yazısında görüşmek üzere. Senaryo 101 etiketini kullanarak ya da aşağıdaki bağlantılardan yazı dizisinin ilk üç bölümüne ulaşabilirsiniz:

Senaryo 101/1

Senaryo 101/2

Senaryo 101/3

Melodram ve Oyun: Tehlikeli Oyunlar ve Poyraz Karayel'de Bir Temsiliyet Rejimi Sorunsalı

Akademisyenler Feyza Akınerdem ve Nükhet Sirman'ın Oğuz Atay ve dizimiz Poyraz Karayel üzerinden oyun ve melodramı incelediği makalesi Monograf'ta yayınlandı.

Makalenin hazırlık sürecinde, sağ olsunlar, bizleri de ziyaret edip tatlı bir sohbet/söyleşi gerçekleştirmişlerdi. Poyraz Karayel'in böyle bir çalışmaya vesile olması da ayrıca mutlu etti hepimizi. Buradan teşekkürlerine teşekkürle karşılık vermiş olayım.

Melodram ve Oyun: Tehlikeli Oyunlar ve Poyraz Karayel'de Bir Temsiliyet Rejimi Sorunsalı başlıklı makaleye şu adresten ulaşabilirsiniz:

Melodram ve Oyun

Televizyon Yazarlığı Üzerine İyi Bir Kitap

Birkaç hafta evvel, dünyada yükselen trend web dizileriyle ilgili daha derin bilgi edinebilmek için meselenin doğduğu topraklardan kaynak araştırmaya başladım. Karşıma beklediğimden fazlasını sunan kapsamlı bir televizyon yazarlığı kitabı çıktı. Kitap nihayet elime ulaştı ve göz atma fırsatım oldu. Sizlerle de paylaşayım istedim. Adı, Write To TV: Out of Your Head and onto the Screen.

Write to TV (Martie Cook)

Kitabın yazarı Martie Cook prestijli Emerson College'da profesör ve kürsü sahibi olarak ders veriyor halen. Daha önce Full House dahil birçok ünlü dizide senaristlik, Entertainment Tonight ve The Today Show gibi programlarda yazarlık ve yapımcılık yapmış olan Cook, aynı zamanda ABC, NBC, CBS ve PBS'te, yani ABD'nin büyük dört kanalında çalışmış tecrübeli bir isim.

Kitapta teknik ve pratik bilgilerin yanı sıra Curb Your Enthusiasm, CSI ve New Girl gibi dizilerin yazar ve yapımcılarından, Jay Leno, Paul Haggis ve Norman Lear gibi önemli isimlerden tavsiyelere de yer veriliyor. Kitap bizim için geçerli olmayan ama ABD'li senaristler için elzem, pazarlama ve menajerlikle ilgili gibi birçok bölüm içerse de bunların dışında kalan ve daha evrensel bilgiler barındıran kısımları da oldukça doyurucu. Özellikle türler ve bu türlerin kurulumuna dair bilgilerin verildiği parçalar çok değerli.

Örneğin kitabın ikinci bölümü komedi, komedi türleri, sit-com hikayelerinin geliştirilmesi, komedik yapılarda A, B, C, D hikayelerinin kurulumu ve sit-com strüktürü üzerine çok detaylı bilgiler veriyor. Üçüncü bölüm ise prime time dramalarına yoğunlaşıyor. Hikaye ya da karakter temelli dramalar, televizyon filmleri ve orijinal önermelere ulaşmanın yolları bu bölümde anlatılıyor. Altıncı bölüm karakter yaratımına, sekizinci bölüm ise diyaloğa ayrılmış. Kitabı almama ilk sebep olan web dizilerinin yazımına dair bilgiler ve inceleme ise kitabın on birinci bölümü olarak karşımıza çıkıyor.

Kitabın bu ikinci edisyonunun, ilkine göre avantajı güncel dizilerden daha çok örneğe, yazar ve yapımcılardan daha detaylı yorum ve tavsiyelere yer veriyor olması. Özetle Write to Tv'nin kütüphanenizde bulundurmaktan memnun olacağınız bir eser olduğunu düşünüyor ve İngilizce bilen tüm senaryo yazarlarına tavsiye ediyorum.

Boş Zaman Tavsiyeleri

Şu sıra boş vakit bulmakta zorlansam da bayramda tatil yapacaklar, gölgede okuyacak kitap arayanlar için tavsiyelerim var.

Bir Filmin Serüveni 1-2 ve Amcam Hamlet

İlk kitap, Amcam Hamlet. İldeniz Kurtulan ismini, ne yazık ki, çok başarılı bir çevirmen olarak değil Güneş K.'nın babası olarak duymuştum ilk kez. Sonra, yazarın bir anı-roman diye tanımladığı Amcam Hamlet'i duyup da biraz araştırınca Tagi Babazade karakterini çok merak ettiğimi hatırlıyorum. Niyeyse aklımdan çıkmış o dönem, almamışım kitabı. Kısa bir süre sonra teşkilatçılığı, casusluğu konu alan bir araştırma yapmam da gerekince Sovyet Devrimi ve yeşermek üzere olan Azerbaycan'ı kendi ecdadının başından geçenler üzerinden anlatan Amcam Hamlet'i hatırladım. Bu kez de aramama rağmen baskısını bulamamıştım ki sağ olsun sevdiğim, buldu aldı hediye etti. Okurken insanın içini acıtsa da çok ilginç karakterleriyle, bildiğimizi sandığımız ama hiç bilmediğimiz bir tarihi sırtına alarak yazılmış güzel bir roman Amcam Hamlet. Everest Yayınları'nın bastığı bu İldeniz Kurtulan eserini şiddetle tavsiye ederim.

İkinci kitap, iki ciltten oluşan bir derleme; Bir Filmin Serüveni. Boğaziçi Üniversitesi Mithat Alam Film Merkezi'nin 2010 yılından beri gerçekleştirmiş olduğu sinema atölyelerinin deşifrelerinden oluşan bu çalışmada on üç başlık altında yirmi yedi sinemacı bildiklerini, gördüklerini paylaşmış. Bir filmin senaryo ile başlayan ve prodüksiyon sonrası ile biten tüm evreleri, konunun saygın figürleri tarafından anlatılmış. Çok teknik, çok kapsayıcı bir içerik beklemekten ziyade sektörün, sanat dalının içinden gelen gerçek sesleri duymaya da kıymet veriyorsanız oldukça güzel bir çalışma olduğunu söyleyebilirim. Feride Çiçekoğlu, Zeynep Özbatur, Tayfun Pirselimoğlu, rahmetlik Seyfi Teoman, Selen Uçer, Bennu Yıldırımlar, Derviş Zaim gibi birçok başarılı ismin yer aldığı bu çalışmayı özellikle sinema heveslileri yaz boyu elden bırakmadan okur diye düşünüyorum. Zeynep Ünal ve Koray Sağlam'ın yayına hazırladığı kitabın yayınevi ise İthaki.

Şimdilik bu kadar demeden önce herkese iyi tatiller diliyorum!